به نقل از «آنا»

عدالت به مثابه اخلاق

تاریخ انتشار: ۲۳ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۷۳۳۳۹۷

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، پرسش از معنای عدالت و دلالت‌های نظری آن موضوع مهمی در ادبیات نظری اندیشمندان اجتماعی است. احمد بخارایی (استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور در گروه جامعه‌شناسی) و محمود نوائی لواسانی (دکتری جامعه‌شناسی مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور) در مقاله‌ای با عنوان«عدالت به مثابه اخلاق (ویژگی‌های ساختاری و دلالت‌‌های مفهومی)» به چیستی این موضوع پرداخته‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هرچند اینکه معنای عدالت، چگونه و کجا شکل گرفته دغدغه بسیاری از افراد شده‌است، اما پرسش ساده و مهم دیگری که می‌تواند راه‌گشای سایر مباحث این حوزه باشد این است که در پارادایم‌های فکری مختلف چه معنایی از عدالت با اقبال بیشتری مواجه شده‌است و نسبت این معنا با رویکرد اجتماعی متفکران آن حوزه چگونه است؟

 * سه رویکرد معنایی برای مواجهه با عدالت

در این پژوهش آمده است: مایکل سندل (Sandel,M) سه رویکرد معنایی برای مواجهه با عدالت بر می‌شمرد: عدالت یعنی حداکثر شدن مطلوبیت یا رفاه و نیز عدالت یعنی احترام به آزادی انتخاب و بالاخره عدالت یعنی پرورش فضیلت و استدلال درباره خیر عامه.

این رویکرد اخیر یعنی رویکرد سوم که به نوعی رویکرد اخلاق‌گرایی به عدالت است مورد توجه اجتماع‌گرایانی، چون مک اینتایر، والزر، اتزیونی و تیلور نیز قرار گرفته‌است و مبتنی بر مفاهیمی، چون مسئولیت‌پذیری (تعهد به خانواده، میهن پرستی و نوع دوستی)، خیر عامه، زندگی خوب، شایستگی و غایت‌گرایی است.

از نظر پژوهشگران این مقاله اجتماع‌گرایان و متفکران مکاتب اخلاقی عدالت‌خواه در مطالعات خود، مفهوم‌پردازی گسترده‌ای در تبیین این رویکرد داشته‌اند و ورود به چگونگی ساخت نظام معنایی می‌طلبد به این پرسش توجه شود که: ویژگی‌های ساختاری و دلالت‌های مفهومی «عدالت» به مثابه امری «اخلاقی» چیست؟

* روش تحلیل روایت

از نظر بخارایی و لواسانی، زمانی که از روایت‌های گوناگون در گستره جامعه‌شناسی و نیز حوزه معنایی عدالت سخن به میان می‌آید به نظر می‌رسد که استفاده از روش تحلیل روایت، کارایی مناسبی داشته‌باشد. از این رو برای پاسخ به پرسش تحقیق، موضوع  را از دو جهت مورد ارزیابی قرار داده‌اند.

از یک طرف مکاتب گوناگون اخلاقی با عینک پارادایم عدالت‌گرا مطالعه شده است و از سوی دیگر نظریه‌های عدالت با نگاه اخلاق‌گرایی مورد تامل قرار گرفته است.

در نهایت با مرور ادبیات نظری متفکران حوزه نظریه عدالت اجتماعی و اخلاق، ویژگی‌های ساختاری و دلالت‌های مفهومی نظریه عدالت به مثابه اخلاق در آثار آن‌ها واکاوی و تبیین شده است.

* یافته‌های پژوهش

در جمع‌بندی این مقاله آمده است که از منظر وجودشناسی، مهمترین یا به عبارتی بهترین راه برای دسته‌بندی و ارزیابی نظریه‌ها و مکاتب اخلاقی این است که آن‌ها بر اساس واقع‌گرایی و غیرواقع‌گرایی دسته‌بندی شوند.

مکاتب اخلاقی غیر واقع‌گرا، احکام و جملات اخلاقی را از سنخ جملات انشائی دانسته و بدین ترتیب آن‌ها را از چرخة احکام و قضایای واقعی که قابلیت صدق و کذب داشته‌باشند خارج می‌کنند، اما مکاتب واقع‌گرا آن‌ها را از سنخ جملات خبری و قابل صدق و کذب می‌دانند.

* سه فرض اساسی واقع‌گرایی

سه فرض اساسی واقع‌گرایی عبارتند از: تفکرات اخلاقی موضوعات خاص خود را دارند که با موضوعات علم و تحقیق تجربی متفاوتند. احکام اخلاقی تلاشی برای تعیین یک امر واقعی است که مستقل از افکار و اعتقادات ماست. احکام اخلاقی به نظر کسی که بر آنها حکم می‌کند، خطاپذیرند (امکان خطا در تعیین صدق و کذب وجود دارد). مبنای واکاوی ما در مکاتب اخلاقی حاکمیت رویکردی عدالت‌گرا بوده‌است. این رویکرد با استفاده از تحلیل نظریه‌های گوناگون عدالت و تطبیق آنها با مطالبات اخلاقی حداکثر‌گرا، اعتدال‌گرا و حداقل‌گرا با مؤلفه‌های شمول، اولویت و شدت، توصیف و کوشش شد تا تحلیلی از روایت مکاتب اخلاقی متناظر با نظریه‌های عدالت ارائه شود.

در سوی دیگر تحقیق با اتکا به نگاه مایکل سندل، توصیفی از نظریه‌های عدالت با تأکید بر تفکیک نظریه‌های اخلاق‌گرا و غیر اخلاق‌گرا ارائه شده و نظریه عدالت ارسطو به عنوان نظریه‌ای فضیلت‌گرا و نظریه عدالت طبیعی بین‌مور (Binmore,K.G) و نظریه عدالت وظیفه‌گرای کانت و نظریه عدالت اجتماع‌گرایان به عنوان نظریه‌ای اخلاق‌گرا مورد واکاوی قرار گرفته است.

 * اولویت، شمول و شدت

از منظر پژوهشگران این مقاله ساختار مقوله عدالت به مثابه اخلاق، متکی بر سه مؤلفه اولویت، شمول و شدت، شکل می‌گیرد. «اولویت» یعنی اینکه همیشه برای انجام رفتار‌های اجتماعی مجموعه گزینه‌هایی وجود دارد که یکی از آن‌ها بهترین است و کوشش کنش‌گر باید معطوف به انتخاب آن گزینه باشد. این انتخاب همان امر اخلاقی است که در مواقعی که با خواست فردی انسان در تعارض باشد همیشه بر آن مقدم است.

به عبارتی دیگر یکی از پایه‌های عدالت اخلاقی در کنش‌های اجتماعی اولویت‌بخشی به امر اخلاقی است. «شمول» یعنی همه‌ کنش‌گران اجتماعی در همه‌ رفتار‌های فردی، اجتماعی، زیست محیطی و دینی با گزینه‌های متعددی از کردار‌های خوب یا بد مواجه‌اند به طوری که هیچ کنش خنثایی وجود ندارد.

«شدت» به این معناست که کنش‌گران باید در انجام کار درست تمام توان خود را بگذارند و در این راه آماده پرداخت هرگونه هزینه‌ای باشند. یعنی هیچ‌گاه امر اخلاقی به دلیل هزینه بر بودن رها نخواهد‌شد.

* عدالت به مثابه امری اخلاقی

دلالت‌های مفهومی یا مفاهیم هدایت‌گری که عدالت به مثابه امری اخلاقی را توصیف می‌کنند عبارتند از:

 استدلال غایی: به منظور تعیین چگونگی و چرایی توزیع عادلانه یک کالا در خصوص غایت یا هدف توزیع، تامل شود.

اخلاق مسئولیت: تعهد پرشور به ارزش‌های غایی و دنبال کردن آن‌هاست.

قوانین اخلاقی: مجموعه باید‌ها و نباید‌های طبیعی زندگی انسانی که به طور متوازن منطبق با قوانین عالم طبیعت است.

زندگی خوب: انتخاب بهترین روش زندگی و بهترین تصمیم‌گیری درباره سؤالات مهم زندگی و رد بی طرفی اخلاقی در زندگی فردی و اجتماعی.

انتهای پیام/

منبع: آنا

کلیدواژه: اخلاق عدالت پژوهش خوان نظریه عدالت مکاتب اخلاقی واقع گرایی اخلاق گرا نظریه ها واقع گرا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۷۳۳۳۹۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

روایت خسروپناه از سجایای اخلاقی محمدرضا سنگری

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور در آیین نکوداشت دکتر محمدرضا سنگری گفت: تکریم از دکتر سنگری، تکریم علم و ادب است. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از دزفول، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه پنج‌شنبه شب در آیین نکوداشت ادیب دزفول دکترمحمدرضا سنگری، با تبریک هفته معلم و گرامیداشت معلمان شهید به‌ویژه علامه شهید مرتضی مطهری، اظهار داشت: قریب به یک‌سال‌واندی از دکتر سنگری تقاضا کردیم این مجلس تکریم را بپذیرند و ایشان نمی‌پذیرفت تا در نهایت با اصرار او را راضی کردیم و گفتیم این تکریم فقط تکریم شخص شما نیست، بلکه تکریم علم و ادب است. این‌ها کارهایی تمدنی است و نسل جوان و نوجوان در این مجالس می‌آیند و درس می‌گیرند و بهره می‌برند.

دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی گفت: خداوند را شاکرم که این نشست حکمت‌بنیان برگزار شد تا از اندیشمندی متفکر، ادیبی متخلق و فرزند دیار مقاومت تکریم شود.

وی افزود: دکتر سنگری بیش از نیم قرن در ترویج معارف اسلامی و عاشوراپژوهی تلاش کردند و مداحان و ذاکران کشور به‌ویژه استان خوزستان از آثار ادبی ایشان بهره برده‌اند. فرماندهان و رزمندگان جبهه و جنگ از دانش او درس می‌گرفتند. ایشان از پیش از انقلاب یک شخصیت فعال فرهنگی بوده و با گروه منصورون نیز ارتباط داشته است.

خسروپناه ادامه داد: دکتر سنگری معلم و مدرس آموزش‌وپرورش و دانشگاه های مختلف است. او مولف کتب درسی زبان و ادبیات فارسی و همینطور فعال مطبوعاتی است. او مولف ده‌ها کتاب است و عاشوراپژوهی و تبیین‌گر ادبیات انقلاب و ادبیات پایداری است و در راس همه کارنامه ارزشمند ایشان، ولایت‌مداری دکتر سنگری است. 

وی با بیان اینکه سوال مهمی که مطرح است این است که چه اتفاقی می‌افتد که استاد سنگری شکل می‌گیرد؛ اظهار کرد: 3 عامل مهم در ساخت هویت و شخصیت استاد سنگری موثر بوده و این 3 عامل می‌تواند برای همه ما نقش‌آفرین باشد.

دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه تربیت خانوادگی اصل و اساس است؛ تصریح کرد: عامل اول تربیت خانوادگی است. او انسانی است که بر سر سفره پدر و مادری متدین که حلال و حرام را رعایت می‌کرده‌اند بزرگ شده است و با عالمان زمانه خود ارتباط داشته است.

خسروپناه ادامه داد: عامل دوم تعالی مسجدی است. دکتر سنگری اهل مسجد بود و در مسجد رشد کرد. هم خودش در مسجد رشد و تعالی پیدا کرد و هم تعالی‌بخش اهل مسجد بود.

وی افزود: عامل سوم فضیلت‌یافتگی در ساحت اخلاق و ادب است. ادب یک مفهوم بسیار متعالی است. ادب یک رزق متعالی و یک نعمت الهی است. فرق اخلاق و ادب در این است که اخلاق ملکات فضیلت‌محور درونی است، اما انسانی که این فضیلت درونی را در ظاهر هم بروز می‌دهد، این انسانِ با ادبی است.

خسروپناه خاطرنشان کرد: از نظر بنده، دکتر سنگری در آثار عاشوراپژوهی خود به یک پیام اساسی اشاره دارد و آن هم این است که فضایل اخلاقی، انسان را یار امام و رذایل اخلاقی، انسان را بار امام می‌کند.

وی گفت: همسر بزرگوار استاد سنگری وصف خوبی درباره ایشان دارند و می‌گویند که او خوش‌خلق، گشاده‌رو و مثبت‌اندیش. کسی است که جهان را زیبا می‌بیند و به تحقیر دیگران نمی‌پردازد.

به گزارش تسنیم، رونمایی از آثار این نویسنده کشوری و تجلیل از وی از دیگر بخش های ایین نکوداشت محمدرضا سنگری بود.

همچنین در حاشیه این آیین که با حضور حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد،‌ نمایشگاهی از آثار تالیفی این مولف و استاد برجسته ادبیات کشور بر پا شد.

دکتر محمدرضا سنگری در اولین روز آبان 1333 هجری شمسی در خانواده ای اهل دین، ادب و معرفت در دزفول دیده به جهان گشود. وی تمام دوران کودکی، نوجوانی، جوانی و بسیاری از سال های پس از آن را در دزفول گذراند و از مبارزان جوان پیش از انقلاب و رزمنده و مبلغ موثر سال های دفاع مقدس است.

سنگری، پس از پایان تحصیل در مقطع کاردانی در سال 1354 به عنوان معلم ادبیات به استخدام آموزش پرورش درآمد و پس از آن در سال 1373 با گذراندن مراتب عالی علمی موفق به اخذ درجه دکتری در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد.

دکتر سنگری یکی از پژوهشگران عاشورایی برجسته کشور است که سوابقی نظیر عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، عضو شورای نویسندگان کتاب مطالعات اجتماعی، مدیر دفتر هنر و ادبیات عاشورایی حوزه هنری، عضو گروه ادبیات انقلاب اسلامی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، عضو شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی و دبیر علمی کتاب سال عاشورا را دارد.

عضو شورای مشاوران تربیتی سازمان پژوهش و برنامه ریزی، عضو شورای فرهنگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، عضو گروه پژوهشی ادبیات پژوهشگاه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، عضو هیات مدیره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، رئیس شورای علمی بنیاد دعبل خزاعی، عضو هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی دزفول، دبیر علمی جشنواره شعر غدیر بنیاد بین المللی غدیر، دبیر علمی کتاب ربع قرن دفاع مقدس، دبیر علمی جشنواره کتاب سال دفاع مقدس، عضو هیات امنای بسیج هنرمندان کشور و داور 10ها جشنواره و سوگواره شعر، داستان، تحقیق، پژوهش و مقاله نگاری نیز از دیگر سوابق اجرایی وی هستند.

این پژوهشگر برجسته، مولف بیش از 100 عنوان کتاب از جمله نظیر سوگ سرخ، سرچشمه امید، در قلمرو راز، نافله باغ، ادبیات معاصر، جاده سجاده و روزنه‌ای به دنیای نوجوانی است. وی همچنین در تألیف 30 جلد کتاب درسی ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و کتاب‌های راهنمای معلم مشارکت داشته است.

انتهای پیام/735/.